Er waart een spook door de wereld: van proletariaat naar precariaat

Aan het einde van een eeuw die te boek staat als het tijdperk van de Verlichting, schreef – in 1785 – Schiller zijn Ode an die Freude, met daarin het ‘alle Menschen werden Brüder’. Een loflied vol hoop.

Zo’n honderd jaar later, ten tijde van de Parijse volksopstand, schreef de ‘communard’ Eugène Pottier de tekst van De Internationale, die in 1888 door Pierre de Geyter – na eerst gezongen te zijn op de wijs van de Marseillaise – op muziek werd gezet. Het werd door toedoen van Lenin en Rosa Luxemburg het strijdlied van de rode revolte: het spook van het communisme, zoals Karl Marx en Friedrich Engels dat in 1848 in het begin van hun Communistisch Manifest benoemden: ‘Ontwaakt! Verworpenen der Aarde, Ontwaakt!’

Zij schreven dat manifest in antwoord op de humanitaire crisis die als gevolg van de industriële revolutie was ontstaan en benoemden de vijandelijke tweedeling die daaruit voortkwam als bourgeoisie en proletariaat.

Op de puinhopen van economische en politieke ontreddering kwam dat proletariaat in beweging: in Rusland kwam door een opstand een eind aan het tsarenrijk en in westelijk Europa ontketende het – door wat democratisch begon – de vloek van het Nationaal Socialisme.

Nu leven we op de puinhopen van de digitale revolutie en waart er een spook door de geglobaliseerde wereld. Maar nu het spook van ontheemden en ontgoochelden.

Op de puinhopen van neokolonialisme en neoliberalisme is als uiting van economische en politieke ontreddering een nieuwe, vijandige tweedeling ontstaan: de ‘precarians’ versus de potentaten van het grootkapitaal, de groot geld bezitters.

Precarians, mensen die zijn uitgeleverd aan zichzelf in een wereld waarin wel werk is maar waarin er te weinig banen zijn. Een wereld vol bestaansonzekeren waarin de ethiek van het overleven de centrale leer is geworden. Opnieuw dat: ‘Erst kommt das Fressen dann kommt die Moral.’

Mensen die nog maar één stem hebben: een tegenstem. Een tegenstem, vaak zonder weet van waartoe voor te zijn.

Het spoor bijster brengt het leiders voort als Donald Trump. Nieuwe dynastieën die als ongeleide projectielen – die als zij niets meer te winnen hebben – door hun waan de hele wereldorde kunnen ontregelen en in brand kunnen steken. Niet anders dan als mensen die niets meer te verliezen hebben, kruitvaten kunnen worden.

 

Ontwaakt! Ontwaakt!

Over het precariaat zie Guy Standing op: