Herdenken: wij en zij. Het stigma van de kleur.

Wordt het geen tijd dat we op 4 mei niet alleen herdenken wat ‘ons’ is aangedaan, maar dat ook wordt herdacht wat ‘wij’ anderen hebben aangedaan. ‘Wij’ en ‘zij’ zijn volkomen anonieme grootheden totdat concreet wordt wie het betreft. Totdat een massa zich vertaalt in een mens zoals ik.

En daarmee doel ik op de grootste genocide uit de Westerse geschiedenis: de deportatie van donker gekleurde Afrikanen naar de koloniën overzee. Het stigma van de kleur.
Gebrandmerkt door een andere kleur werden mensen verscheept, gedeporteerd,
geconcentreerd op markten tot handelswaar, als werkkracht inzetbaar ‘tot in den doot’.

Ik las daarover in een inleiding van de Cubaan Heriberto Feraudy op het werk van Luz María Martínez Montiel. In die inleiding, opgenomen in Feraudy’s verzamelbundel África en la memoria, citeerde hij Luz María Martínez Montiel:

´Tot op heden wordt de geschiedenis en de culturele interpretatie van Amerika gedomineerd door een eurocentrische visie – waarvan de nasleep nog altijd voelbaar is – waarin de Afrikaan, het spoor volgend van de slavernij, slechts een cijfer is in demografische tabellen, een gegeven dat werkkracht en winstcijfers registreert; op die manier wordt het Afrikaanse aandeel gereduceerd tot een demografisch of economisch gegeven, ontleend aan de manier waarop men de zwarte zag, waarop men de Afrikaan slechts beoordeelde als werkkracht die de koloniale uitbuiting zeker stelde, waarop men de meerwaarde die de doorverkoop van slaven opleverde, taxeerde. Ofschoon het een leugen lijkt, zijn er nog altijd docenten die doen alsof ´de negers geen Geschiedenis´ hebben. Veelal, ook nu nog in de 21^ste eeuw, is voor het grote publiek in het Westen, het Afrikaanse continent niet meer dan een exotisch werelddeel bewoond door beestmensen in schilderachtige uitdossing, het werelddeel van calamiteiten en ziektes zoals AIDS. Aan die vervormde kijk op Afrika hebben de massamedia in bijna heel de wereld een significante bijdrage geleverd.’

Ondanks alle herdenkingen blijven wij over die anderen spreken als: ‘zij’. Zoals de voormalige commandant der strijdkrachten Peter Van Uhm het tijdens de herdenkingsbijeenkomst in Amsterdam onderstreepte. En als zij terugkeren naar landen die hen ooit ‘koloniseerden’, classificeren wij hen als illegaal en stempelen wij hen tot strafbaar.

Gelukkig stond er ook op een spandoek: ‘ Geen mens is illegaal’. Laten wij dat in alle herdenken beseffen en laat herdenken niet vrijblijvend zijn.